Redakcja naukowa: dr Iwona Dadej, dr hab. Elżbiera Orman, prof. IH PAN

Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2025

Wsparcie finansowe Fundacji Lanckorońskich oraz Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO przez Krakowskie Biuro Festiwalowe ze środków Gminy Miejskiej Kraków

Odzwierciedlenia i przekształcenia. Tożsamość artysty w zmieniającej się rzeczywistości politycznej XX wieku.

KATEDRA HISTORII SZTUKI NOWOCZESNEJ I POZAEUROPEJSKIEJ WYDZIAŁU SZTUK PIĘKNYCH UNIWERSYTETU MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU

POLSKI INSTYTUT STUDIÓW NAD SZTUKĄ ŚWIATA

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” w TORUNIU

Zapraszają do udziału w Jubileuszowej X Konferencji Sztuki Nowoczesnej w Toruniu, która odbędzie się w dniach 21-23 października 2025 roku

Tytuł: Odzwierciedlenia i przekształcenia. Tożsamość artysty w zmieniającej się rzeczywistości politycznej XX wieku.

Historia Konferencji Sztuki Nowoczesnej w Toruniu rozpoczęła się w 2005 roku. W ciągu dwudziestu lat zorganizowaliśmy już dziewięć konferencji, a dziesiąta jubileuszowa została zaplanowana na październik. Ten szeroki projekt naukowy skupiony na badaniach sztuki nowoczesnej i współczesnej od początku odbywa się przy współpracy Katedry Historii Sztuki Nowoczesnej i Pozaeuropejskiej z Polskim Instytutem Studiów nad Świata, który w tym roku świętuje Jubileusz 25-lecia. Rok 2025 to także rok Jubileuszu 80-lecia powstania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w którego ramach został powołany Wydział Sztuk Pięknych, stworzony od podstaw przez artystów przybyłych głównie z Wilna. Zmiana środowiska podyktowana nową sytuacją geopolityczną, wymusiła wśród przymusowych emigrantów konieczność przystosowania się do nowej rzeczywistości. Nawiązując do sytuacji sprzed dekad oraz tematów ostatnich kilku konferencji koncentrujących się na relacjach artystycznych polskich twórców z środowiskami działającymi w Wielkiej Brytanii i Irlandii, Paryżu oraz Stanach Zjednoczonych, chcielibyśmy poruszyć zagadnienia związane z artystą w zależności od kontekstu:

• gdy opuszcza swoje środowisko z powodów politycznych

• kiedy jego sztuka łączy elementy różnych kultur

• jeśli jego twórczość wynika ze zmiany miejsca

Wśród kluczowych tematów związanych z mikrohistoriami znajdują się:

• sztuka jako dialog między różnymi środowiskami

• migracja a twórczość – artysta między kulturami, językami i doświadczeniami

• twórczość jako proces adaptacji – artysta w zmieniającym się otoczeniu

Organizatorzy zapraszają do wzięcia udziału w konferencji historyków i krytyków sztuki, antropologów kultury, kuratorów wystaw, muzealników i artystów.

Językami konferencji są polski i angielski.

Prosimy o przesłanie tytułów i abstraktów (około połowy strony znormalizowanego tekstu) do dnia 1 września 2025 roku na adres: mgeron@umk.pl; biuro@world-art.pl

Decyzja o akceptacji propozycji nastąpi do dnia 20 września 2025 roku.

Organizatorzy nie przewidują opłaty konferencyjnej, nie pokrywają kosztów podroży, noclegów i wyżywienia.

Rezultatem konferencji będzie wydanie recenzowanej monografii naukowej w serii „Studia o sztuce nowoczesnej/Studies on modern art”.

Komitet organizacyjny: dr Katarzyna Cytlak, dr Małgorzata Geron, prof. Jerzy Malinowski, dr hab. Filip Pręgowski, prof. UMK

INVITATION

DEPARTMENT OF MODERN AND NON-EUROPEAN ART OF THE FACULTY OF FINE ARTS, NICOLAUS COPERNICUS UNIVERSITY IN TORUŃ

POLISH INSTITUTE OF WORLD ART STUDIES

CENTRE OF CONTEMPORARY ART “ZNAKI CZASU” in TORUŃ

The three institutions listed above invite you to participate in the Jubilee X Conference on Modern Art in Toruń, which will take place on 21-23 October 2025

Title: Reflections and transformations. The artist’s identity in the changing political reality of the 20^th century

The history of the Conferences on Modern Art in Toruń began in 2005. Nine conferences have been organised during the past twenty years, and the tenth, the jubilee conference, is planned for October this year. This broad-ranging scholarly project concentrating on research into modern and contemporary art has from the beginning taken place as a result of cooperation between the Department of Modern and Non-European Art and the Polish Institute of World Art Studies, the latter of which this year celebrates the 25^th anniversary of its activities. The year 2025 also marks the 80^th anniversary of the foundation of the Nicolaus Copernicus University in Toruń, within whose framework the Faculty of Fine Arts was established on the basis of artists who mostly came to Toruń from Wilno/Vilnius. This change in location was necessitated by the new geopolitical situation obtaining at the time, and demanded that these involuntary emigrants adapt to new realities. With reference to a situation dating from decades ago, as well as to the subjects of the last few conferences, which concentrated on artistic relations between Polish creative artists and artistic circles active in Great Britain and Ireland, Paris, and the United States, we would like to consider problems associated with the artist in relation to his context:

• when he leaves his own milieu as a result of political pressures

• when his art combines elements deriving from various cultures

• whether his creative work depends upon the change in location

Key subjects associated with micro-histories include:

• art as a dialogue between various environments

• migration and creativity – the artist between cultures, languages and experiences

• creation as a process of adaptation – the artist in a changing environment

The organisers invite art historians and critics, cultural anthropologists, exhibition and museum curators and artists to participate in the conference.

The conference languages will be Polish and English.

Please submit titles and abstracts of papers (about half a page of normal text) by 1^st September 2025 to the either of the following addresses: mgeron@umk.pl or biuro@world-art.pl.

The decision regarding acceptance of proposals will be made by 20^th September 2025.

The conference organisers do not anticipate that there will be any fee for attending the conference, and will not cover any costs for travel, board or accommodation.

An outcome of the conference will be the publication of a peer-reviewed scholarly monograph in the series “Studia o sztuce / Studies on modern art”.

The organising committee consists of Dr. Katarzyna Cytlak, Dr. Małgorzata Geron, Professor Jerzy Malinowski, and Professor Filip Pręgowski.

Polska Sztuka Użytkowa w latach 1945-1989

Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata i Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie zapraszają na sesję naukową pt. Polska Sztuka Użytkowa w latach 1945-1989, która odbędzie się 30 października 2025 roku od godziny 9:00 w Sali Showroomu Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w kordegardzie Pałacu Czapskich przy ul. Krakowskie Przedmieście 5, 00-068 Warszawa. Przedmiotem spotkania będzie twórczość i działalność artystów, projektantów i architektów, w tym ich udział w wystawach i konkursach w kraju i zagranicą. Obejmą one zagadnienia szkolnictwa, życia artystycznego, kontaktów zagranicznych, piśmiennictwa i krytyki artystycznej, pracowni artystycznych, technik i technologii, organizacji produkcji i handlu, kolekcji muzeów i zbiorów prywatnych. Podczas Pierwszego Spotkania szczególna uwaga poświęcona zostanie okresowi od 1945 do 1989 roku.

Projekt zakłada także rozpoznanie oraz integrację polskiego środowiska naukowego, wykładowców szkół artystycznych, pracowników muzeów i kolekcjonerów, współpracę z zagranicznymi partnerami (uniwersytety, muzea, stacje naukowe), działalność badawczą, w tym przygotowanie opracowań naukowych i dokumentacyjnych, poświęconych historii sztuki użytkowej w Polsce w europejskim kontekście.

Sesja rozpoczyna serię seminariów i konferencji poświęconych rzemiosłu artystycznemu, sztuce użytkowej (stosowanej, dekoracyjnej, zdobniczej), wzornictwu (designowi), projektowaniu wnętrz, wystawiennictwu, architekturze przemysłowej (produkcji), architekturze użyteczności publicznej (ekspozycji).

Zgłoszenia na konferencję uprzejmie prosimy przesłać na adresy mailowe: biuro@world-art.pl oraz instytut.world.art@gmail.com do 19 września 2025 roku. Zgłoszenie powinno zawierać: imię i nazwisko, stopień/tytuł naukowy, afiliację, tytuł wystąpienia i abstrakt o objętości pół strony znormalizowanego tekstu. Na wygłoszenie referatu podczas konferencji przewidziane jest 20 minut. Lista wyłonionych referatów zostanie ogłoszona do 30 września 2025 roku. Organizatorzy planują publikację pokonferencyjną.

 Józef Jarema 1900–1974. „O” jak oko

Wystawa monograficzna w Muzeum Regionalnym im. dr. Stanisława Kadyiego w Jaśle

Muzeum Regionalne w Jaśle zaprasza na wystawę zorganizowaną w 125. rocznicę urodzin Józefa Jaremy pokazującą bogactwo i różnorodność jego twórczości. Prezentowane prace pochodzą z kolekcji rodzeństwa Christiana i Véronique Leprette’ów. Uzupełniają je dzieła autorstwa Apolinarego Kotowicza z kolekcji Muzeum Regionalnego w Jaśle, doświetlające związek Jaremy z tym miastem.

Józef Jarema uczęszczał do Gimnazjum Męskiego w Jaśle, gdzie w 1918 r. zdał egzamin maturalny. Wykładający w tej szkole Apolinary Kotowicz był pierwszym nauczycielem rysunku młodziutkiego Jaremy – przyszłego studenta malarstwa w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz artysty aktywnego zarówno w dziedzinie sztuk plastycznych, jak i teatru.

Sztuka Józefa Jaremy przybliża rozmaite trendy artystyczne XX wieku. Jarema współpracował z wieloma awangardystami, pozostając wiecznym eksperymentatorem i poszukując nowych formuł w sztuce. Dał się poznać jako animator życia artystycznego w Polsce, Francji, krajach Bliskiego Wschodu i we Włoszech. Jest jednym z najciekawszych i najbardziej wszechstronnych artystów polskich XX wieku, wciąż jednak pozostaje za mało rozpoznany w historii sztuki. Wystawa zorganizowana w Muzeum Regionalnym w Jaśle oraz towarzyszący jej katalog, finansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, który ukaże się dokładnie w dniu 125. urodzin artysty (4 października 2025 r.), pozwolą w dużym stopniu uzupełnić tę lukę.

Na wystawie „O” jak oko prezentowane są przede wszystkim prace Józefa Jaremy: rysunki, gwasze, obrazy olejne, reliefy, tapiserie, projekty i szkice, a także związane z nim dokumenty i fotografie. Osoby zwiedzające ekspozycję mają też możliwość obejrzenia jedynego wywołanego fragmentu filmu eksperymentalnego, nad którym artysta pracował przez kilkanaście lat. Z kolei sam Jarema został uwieczniony na taśmie filmowej przez Christiana Leprette’a – to nagranie również można zobaczyć na wystawie. Ważny kontekst tworzą prace artystki Marii Sperling, z którą Jarema spędził ostatnie 24 lata życia i z którą podejmował wiele ważnych działań artystycznych.

Józef Jarema 1900–1974. „O” jak oko. Wystawa monograficzna w Muzeum Regionalnym im. dr. Stanisława Kadyiego w Jaśle. Czas trwania: 30 sierpnia – 12 grudnia 2025 r. Kuratorki: Barbara Czajka, Karolina Czerska

1 czerwca 2025 roku w wieku 88 lat zmarł w Kijowie Profesor Aleksander (Ołeksandr)Fedoruk - wybitny ukraiński historyk sztuki i krytyk artystycznyUrodził się 27 września 1938 roku we Francji w miejscowości Méricourt wdepartamencie Pas-de-Calais w ukraińsko-polskiej rodzinie emigrantów, która powojnie przeniosła się na Ukrainę. Ukończył dziennikarstwo na UniwersytecieLwowskim w 1962 roku, a następnie Leningradzki Instytut Malarstwa, Rzeźby iArchitektury im. I. Riepina. W latach 1971-1992 był pracownikiem naukowymInstytutu Nauk o Sztuce, Folklorystyki i Etnologii im. M. Rylskiego w Kijowie (m.in.jako wicedyrektor). W 1991 roku został członkiem Narodowej Komisji ds. UNESCO.Od 2004 roku kierował Katedrą Historii i Teorii Sztuki Narodowej Akademii Sztuk Pięknych i Architektury. W latach 2006-2020 był głównym redaktoremnajważniejszego ukraińskiego pisma o sztuce „Образотворче мистецтво” / „Sztukiwizualne”. W 2000 roku został wybrany na akademika Narodowej Akademii SztukiUkrainy. Był profesorem od 2004 roku, a także wiceprezesem Sekcji UkraińskiejAICA.Opublikował ponad 100 publikacji, poświęconych sztuce nowoczesnej, w tympolskiej. W 1971 roku obronił pracę kandydacką (doktorską) „Українсько-польськізв’язки в зображальному мистецтві другої половини ХІХ – на початку ХХстоліття” / „Polsko-ukraińskie związki w plastyce drugiej połowy XIX – początku XXwieku” (Kijów 1971), zaś w 1996 pracę doktorską (habilitacyjną) „В колі традицій таавангарду. Польський живопис повоєнних років [1945–1965]” / „W kręgu tradycji iawangardy, Polskie malarstwo powojennych lat” (Kijów 1995). W 1977 otrzymałpolskie odznaczenie „Zasłużony Działacz Kultury”.Wielokrotnie odwiedzał Polskę, nawiązując kontakty ze środowiskiem naukowym.Promował polską kulturę na Ukrainie.Poznałem Aleksandra Fedoruka w 1974 roku. Przez 50 lat utrzymywaliśmy bliskikontakt, wymieniając publikacje i materiały, pomagając polskim i ukraińskimbadaczom.

Jerzy Malinowski

22.05.25

10.00–10.30 opening of the conference by the Ambassador of Mexico, Juan Sandoval Mendiolea in the presence of the university authorities; Speeches by Professor Jerzy Malinowski (Polish Institute of World Art Studies) and Dr. Łukasz Kamiński, Director of the Ossolineum

10.30-11.30 Prof. Anna Markowska (Uniwersytet Wrocławski), Why Did a Wistful Polish Artist Turn to Revolutionary Mexican Prints? [keynote speech]

I Frente Nacional de Artes Plásticas (FNAP)

11.30-11.50 Katarina Lopatkina, PhD (Finland, Finnish Labour Museum Werstas, Tampere), Diego Rivera and Soviet Comrades: from Beloved Hero to Pariah and Back

11.50–12.10 Guillermina Guadarrama Peña (CENIDIAP-INBAL, Ciudad de México), Frente Nacional de Artes Plásticas (National Front of Plastic Arts), a collective in resistance online

12.10–12.30 Fabiola Martínez Rodríguez, PhD (Saint Louis University Madrid), Proletarians, Peasants and Revolutionaries: the Enduring Legacies of FNAP’s Touring Exhibition of Mexican Art

12.30 – 14.00 discussion followed by a lunch break

II Mexican Art Exhibitions in Eastern Europe in the 1950s

14.00–14.20 Magdalena Nowak, PhD, Hanna Doroszuk (National Museum in Warsaw), The People as the Source of Power! Mexican Art in the Contemporary Art Collection of the National Museum in Warsaw

14.20–14.40 Katarzyna Szydłowska-Schiller (National Museum in Warsaw), How Revolutionary Graphic Art from Mexico Found Its Way to the National Museum in Stalinist Warsaw?

14.40–15.00 Rado Ištok, PhD Candidate (National Gallery, Prague), Mexican Art in Czechoslovakia During the Cold War

15.00–15.30 Discussion followed by a coffee break

15.30–15.50 Irina Cărăbaș, PhD (National University of Arts in Bucharest), Mexican Art in Cold War Europe during the 1950s 

15.50–16.10 Laura Rosengarten, PhD Candidate (Leipzig University), Mexican Art and the GDR in Late Stalinism

16.10–16.30 prof. Matthew Rampley (Masaryk University, Brno), Mexico in Brno: Querying the Case Study Paradigm [keynote speech]

16.30 discussion

23.05.25

III Mexican Art in Asia during the Cold War Period

10.00–10.20 Marisol Villela Balderrama, PhD (Northwestern State University of Louisiana), Go East: The World Peace Council and Mexican Art in Eastern Europe and Asia online

10.20–10.40 Jinyoung Anna Jin, PhD (Stony Brook University, New York), Beyond Borders: Lee Qoede’s Post-Defection Journey in Mural Art and Transnational Influence 

10.40–11.10 Discussion followed by a coffee break

IV Mexican Art in Eastern Europe in the 1970s and 1980s

11.10–11.30 Rada Georgieva, PhD candidate (Courtauld Institute of Art, London), Symbolic Gifts, Global Strategies: Mexican Art in Bulgaria’s Cold War Diplomacy

11.30–11.50 Dorota Jarecka, PhD (Institute of Literary Research, Polish Academy of Sciences, Warsaw), The Cult of Death and the Cult of Life. Mexican Presence in Warsaw in 1976

11.50–12.10 Jorge Sanguino, PhD candidate (University of Cologne), Contemporary Mexican Art After the Wall: the Broken Link with Eastern Europe

12.10–13.10 Prof. Agata Jakubowska (Uniwersytet Warszawski)‘The Art of Mexican Women’ in State-Socialist Poland. U.S. Feminism versus Global Socialism [keynote speech]

13.10 – 14.40 discussion followed by a lunch break

V Cultural transfers

14.40–15.10 Katarzyna Cytlak, PhD (University Nicolaus Copernicus, Toruń), Mestizo consciousness: Marcos Kurtycz’s bicultural Polish-Mexican identity

15.10-15.30 Małgorzata Reinhard-Chlanda, PhD Diana Dyjak Montes de Oca – Manifestation of Presence at the Crossroads of Cultures

VI Mexican Literature and Art in the Context of the Cold War

15.30-15.50 Lukas Pawelek, PhD (University of South Carolina Beaufort), From Literature to Walls: Nostalgia, Rebellion, and Memory in Mexican and Polish Urban Art

15.50-16.10 Jonas Hernegger (independent researcher, Germany), Magically Global. Mexico in a Painterly Correspondence with Central and Eastern Europe

16.10-16.30 Anielka Mroczek (independent researcher, Lublin), Elena Poniatowska, Ana Mendieta and the Cold War

16.30 discussion 

Zarząd Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata

z żalem zawiadamia o śmierci w dniu 22 kwietnia 2025 roku

wieloletniej członkini

Dr Magdaleny Łaptaś

historyczki sztuki i archeolożki, badaczki sztuki bizantyńskiej

oraz sztuki chrześcijańskiego Egiptu i Nubii,

pracowniczki Instytutu Historii Sztuki

Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.