POLSKI INSTYTUT STUDIÓW NAD SZTUKĄ ŚWIATA

zaprasza na:

Konwersatorium Muzea polskie w XX wieku

pod kierunkiem dr hab., prof. ucz. Piotra Majewskiego

17 grudnia 2025, godz. 17.30

Dr hab. prof. Piotr Majewski: Zamek versus Zwinger… O dokumentowaniu strat kulturalnych przez polskie instytucje konspiracyjne i uchodźcze (1939-45)

IX Międzynarodowa Konferencja konserwatorska

„Tekstylia w zabytkach. Badania – konserwacja – innowacje”/

"Textiles in Artifacts. Research – Conservation – Innovation"

Toruń, 15-17 kwietnia 2026 r.

Katedra Konserwacji-Restauracji Papieru i Skóry, Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata zapraszają na IX Międzynarodową Konferencję Konserwatorską„Tekstylia w zabytkach. Badania – konserwacja – innowacje”, która odbędzie się w dniach 15-17 kwietnia 2026 r. w Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” przy ul. Wały gen. Sikorskiego 13
w Toruniu.

Tekstylia stanowią nieodłączny element dziedzictwa kulturowego, niekiedy zupełnie niezauważalny, drugoplanowy, a jednak istotny
w kontekście ochrony długofalowej obiektów zabytkowych. Ich pierwotne użytkowe przeznaczenie zyskało również niekiedy wyjątkową rangę, jako istotny symbol władzy obok insygniów, ale także bogactwa, przynależności do określonej grupy społecznej, czy wreszcie jako element ważnych dóbr kultury, wyrobów rzemiosła artystycznego, archiwaliów, przedmiotów etnograficznych, mebli, akcesoriów, i wielu innych. Kwestia połączenia różnych materiałów w obiektach zabytkowych, w których tekstylia współtworzą jedną całość, stanowi trudne wyzwanie, z jakim mierzą się m. in. konserwatorzy dzieł sztuki, kustosze czy archiwiści. Współpraca specjalistów z różnych dziedzin pozostaje nieocenionym wkładem w pełne zrozumienie problematyki samego materiału oraz jego połączenia z innymi
w szerokim kontekście.

Konferencja poświęcona będzie zagadnieniom związanym z obiektami złożonymi, w których jednymi z elementów są tekstylia. Produkcja, handel
i ich ochrona, to powiązane ze sobą tematy, które łączą wiele wpływów
i dziedzin, a te obejmują istotne, nakładające się na siebie aspekty dziedzictwa materialnego i niematerialnego, kultury, wiedzy oraz najnowocześniejszych badań. W dobie dynamicznego rozwoju nauki
i technologii konserwacja tekstyliów zabytkowych zyskuje zupełnie nowe narzędzia, metody i materiały. Na konferencji poruszone zostaną kwestie nowoczesnych (ale nie tylko) rozwiązań stosowanych w badaniach, konserwacji, rekonstrukcji, przechowywaniu i ekspozycji tekstyliów, zwłaszcza w przypadkach wymagających niestandardowego podejścia – np.
w obiektach złożonych materiałowo, wielkoformatowych lub w stanie destrukcyjnym z uwzględnieniem wyzwań kulturowych i środowiskowych. Szczególna uwaga zostanie poświęcona innowacjom technologicznym
i interdyscyplinarnym praktykom, które mają potencjał aby zmienić konserwację tekstyliów – zarówno w dużych instytucjach muzealnych, jak
i w mniejszych pracowniach konserwatorskich.

Wydarzenie to będzie okazją do prezentacji wyników badań i doświadczeń, ale również do wymiany poglądów środowisk naukowych i praktyków zajmujących się tekstyliami, które stanowią nieodłączną część dziedzictwa materialnego i niematerialnego.

Bloki tematyczne:

1. Tekstylia w badaniach historii sztuki i kultury materialnej – obecność, znaczenie, konteksty

2. Badania tekstyliów w zabytkach: znaczenie, metody, wyzwania;

3. Tekstylia w obiektach złożonych – połączenia różnych materiałów i ich konserwacja;

4. Innowacje w konserwacji tekstyliów – nowe materiały, technologie, strategie działania;

5. Ochrona tekstyliów w zabytkach - wyzwania techniczne
   i środowiskowe/ między nauką, praktyką i dziedzictwem;

6. Cyfryzacja, dokumentacja i udostępnianie zbiorów;

Do zgłaszania propozycji referatów zapraszamy konserwatorów, archeologów, historyków sztuki, kustoszy, archiwistów, antropologów, artystów oraz inne osoby zajmujące się tą tematyką. Przewidziany czas wystąpienia, to 20 minut. Planowana jest również jedna sesja posterowa.

Wydarzeniu towarzyszyć będzie wystawa zabytkowych obiektów tekstylnych w Collegium Maximum przy Placu Rapackiego 1 w Toruniu oraz wycieczka studyjna Zespołu Staromiejskiego w Toruniu.

Nadsyłanie abstraktów: plc@umk.pl; paperandleather@umk.pl
do 22.12.2025

Struktura abstraktu: Tytuł prezentacji, imię i nazwisko autora(ów), afiliacja, adres e-mail, słowa kluczowe, treść abstraktu (maksymalnie 500 wyrazów), format pliku – preferowany format edytowalny, np. doc., czcionka 12 pt, pojedynczy odstęp między wierszami, marginesy 2,5 cm.

Powiadomienie autorów o przyjęciu lub odrzuceniu propozycji wystąpień oraz posterów: 30.01.2026

Języki konferencji: polski, angielski

Opłata konferencyjna

Opłata konferencyjna zawiera wpisowe, udział w sesjach referatowo – posterowych, wyżywienie (15-16.04.2026), materiały konferencyjne – 600 PLN brutto; 450 PLN brutto – prelegenci; z opłaty zwolnieni są studenci

Noclegi rezerwowane są indywidualnie.

Propozycja do samodzielnej rezerwacji noclegu:

Hotel Uniwersytecki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Szosa Chełmińska 83A, 87-100 Toruń, tel. +48 56 611-28-00; +48 512 011-331

Opłatę należy uiścić do 15.02.2026. Brak wpłaty jest jednoznaczny
z rezygnacją z udziału w Konferencji.

Rezygnacja z udziału w Konferencji po 28.02.2026 oraz nieobecność
na Konferencji nie uprawniają do otrzymania zwrotu opłaty konferencyjnej.

9th International Conservation Conference

"Textiles in Artifacts. Research-Conservation-Innovation".

April 15-17, 2026 – Torun

The Department of Paper and Leather Conservation-Restoration at the Faculty of Fine Arts of the Nicolaus Copernicus University in Torun, together with the Polish Institute of World Art Studies warmly invite for upcoming conference "Textiles in Artifacts. Research-Conservation-Innovation". Conference will take place in Torun on April 15-17, 2026 in The Centre of Contemporary Art Znaki Czasu Torun, Waly gen. Sikorskiego 13, 87-100 Torun.

Textiles are an inseparable element of cultural heritage - sometimes entirely unnoticed or secondary, yet highly significant in the context of research, conservation  and the long-term preservation of historic objects. Their original utilitarian purpose has also acquired exceptional significance as an important symbol of power, wealth and affiliation with a specific group. As well as a component of key cultural assets, artistic crafts, archival materials, ethnographic objects, furniture, accessories and many others. The issue of integrating materials within heritage objects, in wich textiles constitute an integral componenet presents a complex challenge faced by art conservators, curatos and archivists. Interdisciplinary collaboration among specialists from diverese fields remains an invaluable contribution to the comprehensive understanding of both the material’s properties and its interaction woth other substrates within a broader context.

The conference will be dedicated to issues surrounding composite objects incorporating textiles as integral elements. Production, commerce and preservation form interconnected therems that draw upon multiple influences and disciplines, encompassing significant overlapping aspects of tangible and intangible heritage, cultural history, technical expertise and state-of-the-art research.

In the era of rapid scientific and technological advancement, the conservation of historic textiles is gaining access to entirely new tools, methodologies and materials. The conference will address innovate (and traditional) approaches applied in the examination, conservation, reconstruction, storage and display of textiles – particularly in cases requiring non-standard conservation strategies, such as objects with heterogenous material composition, monumental scale or those in a severely degraded condition, while taking into accountcultural and environmental challenges. Special emphasis will be places on technological innovations and interdisciplinary practices with the potential to transform textile conservation – both within major museum institutions and smaller conservation studios.

This event will be an opportunity to present research findings and practical experiences, as well as to exchange ideas among academic communities and practitioners working with textiles, which are an integral part of tangible and intangible heritage.

Thematic Blocs:

1. Textiles in Art History and Material Culture Research - Presence, Significance, Contexts

2. Reasearch on Textiles in Historic Monuments - Importance, Methods, Challenges

3. Textiles in Composite Objects – Interactions of Different Materials and Their Conservation

4. Innovations in Textile Conservations – New Materials, Technologies, Strategies

5. Protection of Textiles in Heritage Sites – Technical and Environmental Challenges/ Between Science, Practice and Heritage

6. Digitalization, Documentation and Acces to Collections

We invite conservators, archaeologists, art historians, curators, archivists, anthropologists, artits and other interested in this field to submit paper proposals. The presentation time is 20 minutes. A poster session will be also orginized.

The event will be accompanied by an exhibition of historic textille objects at Collegium Maximum, Plac Rapackiego 1 , Torun, as well as a study visit to the Old Town Complex in Torun.

Abstract submission deadline: December 22, 2025, plc@umk.pl, paperandleather@umk.pl

Abstract structure: Title of the presentation, author’s (authors’) name(s), affiliation, e-mail address, keywords, abstract text (maximum 500 words), file format – preferred editable format, e.g. doc., font size 12 pt, single line spacing, margins 2.5 cm

Notification of Acceptance or Rejection of Paper and Poster Proposals: January 30, 2026

Conference language : Polish, English

Conference Fee

The conference fee includes registration, participation on paper and poster sessions, catering (15-16 April 2026), and conferece materials:

• 600 PLN / 145 € – regular participants

• 450 PLN / 110 € – speakers

• Students are exempt from the conference fee

Accomodation

Accomodation should be arranged individually

Suggested option for individual booking:

University Hotel

Nicolaus Copernicus University in Torun

Szosa Chelminska 83A, 87-100 Torun

+48 56 611-28-00; +48 512 011-331

Payment Deadline : 15 February 2026

Failure to make the payment by the deadline will be considered a withdrawal from the conference.

Please note: Cancellations made after 28 February 2026 and non-attendace at the conference will not entitle participants to a refund of the conference fee.

Zarząd Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata

z żalem zawiadamia o śmierci w dniu 24 listopada 2025 roku

naszej drogiej i wieloletniej współpracowniczki i koleżanki

Akiko Kasuya

Urodziła się w 1963 roku w Tatsuno w Prefekturze Hyogo. Stopień doktora estetyki i historii sztuki uzyskała na Uniwersytecie w Kioto. Studiowała także na Uniwersytecie Jagiellońskim. Była kuratorem w Muzeum Narodowym w Kioto, następnie profesorem Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Sztuki Miasta Kioto.

Przedmiotem jej zainteresowań stała się współczesna sztuka polska. Była autorką wielu wystaw m.in. 'Theatre of Death – Homage to Kantor’ (2015); 'Celebration: Contemporary Art from Poland and Japan’ (2019), a także publikacji Contemporary Art of Central Europe (Chuo no Gendai Bijutsu) (2014); Polish Avant-garde Art: Applied Fantasy for Survival (Poland no Zenei Bijutsu) (2014); Poland as a soil for the growth of Contemporary Art. Heritage and Transformation, from Kantor to present day (Gendai Bijutsu no Ba to shite no Poland) (2021).

Współpracowała z polskimi muzeami i uniwersytetami. Uczestniczyła w wielu polsko-japońskich konferencjach, w tym w pierwszym Spotkaniu Polskich i Japońskich Historyków Sztuki i Muzykologów w Warszawie i Toruniu w 2004 roku

Polska sztuka użytkowa w latach 1921-2004

Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata i Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie zapraszają na I spotkanie naukowe pt. Polska sztuka użytkowa w latach 1921-2004, które odbędzie się 30 października 2025 roku od godziny 10:00 w Sali Showroomu Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w kordegardzie Pałacu Czapskich przy ul. Krakowskie Przedmieście 5, 00-068 Warszawa.

Przedmiotem spotkań będzie twórczość i działalność artystów, projektantów i architektów, w tym ich udział w wystawach i konkursach w kraju i zagranicą. Obejmą one zagadnienia szkolnictwa, życia artystycznego, kontaktów zagranicznych, piśmiennictwa i krytyki artystycznej, pracowni artystycznych, technik i technologii, organizacji produkcji i handlu, kolekcji muzeów i zbiorów prywatnych.

Projekt zakłada także rozpoznanie oraz integrację polskiego środowiska naukowego, wykładowców szkół artystycznych, pracowników muzeów i kolekcjonerów, współpracę z zagranicznymi partnerami (uniwersytety, muzea, stacje naukowe), działalność badawczą, w tym przygotowanie opracowań naukowych i dokumentacyjnych, poświęconych historii sztuki użytkowej w Polsce w europejskim kontekście.

Spotkanie w dniu 30 października rozpoczyna serię seminariów i konferencji poświęconych rzemiosłu artystycznemu, sztuce użytkowej (stosowanej, dekoracyjnej, zdobniczej), wzornictwu (designowi), projektowaniu wnętrz, wystawiennictwu, architekturze przemysłowej (produkcji), architekturze użyteczności publicznej (ekspozycji).

Zgłoszenia na spotkanie uprzejmie prosimy przesłać na adres mailowy: biuro@world-art.pl. Zgłoszenie powinno zawierać: imię i nazwisko, stopień/tytuł naukowy, afiliację, tytuł wystąpienia i abstrakt o objętości pół strony znormalizowanego tekstu. Na wygłoszenie referatu przewidziane jest 20 minut. Lista wyłonionych referatów zostanie ogłoszona do 30 września 2025 roku. Organizatorzy planują publikację pokonferencyjną.

Program spotkania „Polska sztuka użytkowa w latach 1921-2004”

Prof. Jerzy Malinowski (Prezes Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata), O badaniach polskiej sztuki użytkowej i designu w PISnSŚ

Prof. Jan W. Sienkiewicz (WSP UMK; PISnSŚ), Polacy na międzynarodowym Biennale Sztuki Dekoracyjnej w Monzie i Międzynarodowym Triennale Sztuki Dekoracyjnej, Przemysłu i Architektury Współczesnej w Mediolanie przed drugą wojną światową

Dr Barbara Banaś (MN we Wrocławiu), Znany, nierozpoznany, zapomniany. Henryk Gaczyński (1901-1985). Projekt badań monograficznych

Dr Karolina Wolska-Pabian (MNW; PISnŚŚ), Ceramika z pracowni Wandy Golakowskiej z ASP w Warszawie 1933-1971

Kevin Barczak (PISnSŚ), Wystrój wnętrz i wyposażenie siedziby Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy 1954-1958

Dr Karolina Czerska (Instytut Filologii Romańskiej UJ), Józef Jarema – uruchomianie obrazów

Dr Dorota Grubba-Thiede (ASP w Gdańsku; PISnŚŚ), Projekty prof. UMK Hanny Brzuszkiewicz dla Spółdzielnii RZUT [1935-1996] (w kontekście pedagogiki rzeźby na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu od 1958 roku)

Dr Joanna Dobkowska-Kubacka (PISnSŚ), HOFFLAND. Wzlot, apogeum, zmierzch. Analiza fenomenu

Prof. Irma Kozina (ASP w Katowicach), Wydział Form Przemysłowych ASP w Krakowie 1964-2004 (Krakowska Szkoła Projektowania)

Dr hab., prof. Marta Branicka (ASP w Gdańsku), Metody pedagogiki wzornictwa przemysłowego prof. Adama Harasa (1940-2018) z PWSSP/ASP w Gdańsku

Dr Joanna Wojciechowska- Kuciemba (Lublin), Produkcja mebli giętych w Europie Środkowo-Wschodniej po 1945 roku

Redakcja naukowa: dr Iwona Dadej, dr hab. Elżbiera Orman, prof. IH PAN

Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2025

Wsparcie finansowe Fundacji Lanckorońskich oraz Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO przez Krakowskie Biuro Festiwalowe ze środków Gminy Miejskiej Kraków

Znana w wąskim kręgu historyków sztuki i stypendystów Fundacji Lanckorońskich, „odkryta” została przez Polaków w 1994 roku, po przekazaniu obrazów z rodzinnej kolekcji Lanckorońskich na zamki królewskie w Krakowie i Warszawie, i po 2001 roku, kiedy ukazały się Jej Wspomnienia wojenne.

Karolina Lanckorońska (1898-2002) była historykiem sztuki, znawczynią włoskiego renesansu i baroku. Po mieczu spokrewniona z arystokracją polską, po kądzieli - z niemiecką. Kiedy w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück wytykano jej niemieckie pochodzenie, powiedziała, że jest „kundlem europejskim”. Wszak płynęła w niej też krew arystokracji węgierskiej (rodziny Zichy) i rosyjskiej (Gołowinów). Najbardziej jednak czuła się Polką. Przed 1939 rokiem mieszkała w Wiedniu, we Lwowie, Rozdole, Komarnie i Rzymie, po zakończeniu wojny na stałe osiadła w Rzymie - caput mundi, i tutaj została pochowana na cmentarzu Campo Verano.

Nie pozostawiła pamiętników. Fragmenty jej biografii musimy wyłuskiwać ze Wspomnień wojennych, korespondencji i rozproszonych w prasie emigracyjnej artykułów. Napisano o niej setki artykułów i kilka opracowań książkowych, ostatnio ukazały się: bogato ilustrowany tom Karolina Lanckorońska w służbie nauki i Polski (Rzym 2022), pod redakcją dr Wojciecha Bilińskiego, i Karolina Lanckorońska. Noblesse oblige (2024, wyd. Zamek Królewski w Warszawie) w znakomitej i starannej redakcji dr Ewy Włoch.

Lanckorońska przeżyła kilka epok, od zaborów, kiedy Polski nie było na mapach Europy, przez niepodległą II Rzeczpospolitą i dwa totalitaryzmy, aż po ponowne odzyskanie niepodległości w 1989 roku. Jako 19-latka przeczuwała „świt” polskiej niepodległości, podając członkom Rady Regencyjnej ciasteczka podczas ich pobytu w pałacu Lanckorońskich w Wiedniu. W latach 90. pojechała ze swoim uczniem prof. Lechem Kalinowskim na Monte Cassino, by pokłonić się żołnierzom II Korpusu i powiedzieć im, że „Ona jest już wolna”.

Choć w roku 1926 uzyskała na Uniwersytecie Wiedeńskim tytuł doktora, w roku 1936 habilitowała się na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, a w oku 1952 otrzymała tytuł profesora Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie (PUNO) w Londynie, można powiedzieć, że wzorem swojego ojca była raczej typem „prywatnego uczonego” w stylu dziewiętnastowiecznym. W wyniku wybuchu II wojny światowej, po trzyletnim okresie pracy na Uniwersytecie Jana Kazimierza, musiała przerwać wykłady z historii sztuki i opuścić Lwów. Później, w latach pięćdziesiątych (1952-56) wykładała na PUNO. Z własnej inicjatywy organizowała „prywatne” seminaria, m.in. dla chłopów z Komarna, współwięźniarek w Ravensbrück, dla żołnierzy II Korpusu, wreszcie dla stypendystów Fundacji Lanckorońskich w Rzymie. Często oprowadzanie po zabytkach było pretekstem do nieszablonowego wykładu. Miała iście renesansowy umysł, niechętny fanatyzmom politycznym i religijnym. Głęboko wierząca katoliczka i antyklerykałka, gorąca patriotka i przeciwniczka nacjonalizmu, powściągliwa w słowach - hojna w czynach, bezpośrednia, ale zawsze w gorsecie formy naturalnej elegancji. Nie eksponowała zakrojonej na szeroką skalę swojej działalności charytatywnej i filantropijnej na rzecz setek osób w Polsce i na emigracji. Jej dyskrecja wynikała z zasady, o której Cyprian Kamil Norwid pisał: „kto daje, musi zawsze zdejmować czapkę dając” (list z 21 IX 1863 r. do Karola Ruprechta).

Po wojnie poświęciła się bez reszty edycji źródeł do dziejów Polski w ramach serii „Elementa ad fontium editiones”. Wszystko to robiła pod auspicjami rzymskiego Istituto Storico Polacco, założonego wspólnie z profesorem Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie ks. prałatem Walerianem Meysztowiczem. W przemówieniu 29 maja 1983 roku z okazji wręczenia Jej tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego tak uzasadniała konieczność pracy wydawniczej: „Walczymy o te dobra, które mają dla nas dziwną życiodajną siłę, stanowiącą o naszej, tak zupełnej inności od sąsiadów. […] nasza humanistyka jest nam tarczą, chroniącą naszą tożsamość, naszą inność”.

***

Kilka dni temu ukazała się nakładem wydawnictwa ZNAK Jedyna. Biografia Karoliny Lanckorońskiej, niemal dokładnie w 23. rocznicę jej śmierci. To pierwsza całościowa próba zmierzenia się z opisem jej życia i działalności. Autor książki Marcin Wilk nie znał osobiście swojej bohaterki. Powoli z rozmów, literatury, fotografii i źródeł archiwalnych odkrywał postać Karoliny Lanckorońskiej, „jedyną” i niepowtarzalną.

Autor nie mógł opisać tembru głosu Karoliny Lanckorońskiej, sposobu prowadzenia rozmowy, jej gestów, uwag i pochwał, jej powitań i pożegnań. Jej przenikliwego spojrzenia, dla jednych paraliżującego, dla drugich fascynującego, kiedy z nieskrywanym zainteresowaniem pytała o pracę naukową, poglądy, sytuację rodzinną etc. Tak jak z uwagą patrzyła na obrazy, tak też oceniała wygląd swoich rozmówców, wyraz twarzy, gestykulację, sposób poruszania się, modulację głosu etc. Sceny utrwalające jej spostrzegawczość możemy znaleźć we Wspomnieniach wojennych (2001): w czasie przesłuchania w Stanisławowie przez Hauptsturmführera Hansa Krügera zauważyła, że „jego kciuk był prawie równej długości z palcem wskazującym”. Wzruszyła ją reakcja furmana z Rozdołu, ze „starą jak pieczone jabłko pomarszczoną twarzą”, który ucieszył się na jej widok. Przeraziła natomiast twarz jednej z sadystek z Ravensbrück, Szwajcarki Carmen Mory: „miała włosy i oczy czarne jak kruk, bardzo szerokie i cienkie zupełnie usta i dużą szczękę”, podobną do „prototypu diablic Hieronima Boscha, tragicznego karykaturzysty flamandzkiego”.

Dla stypendystów Fundacji Lanckorońskich i historyków sztuki, bywalców gabinetu Istituto Storico Polacco przy via Orsini 19 w Rzymie, którzy poznali wielobarwną, niepowtarzalną i jak najdalszą od stereotypów Karolinę Lanckorońską, biografia Marcina Wilka będzie portretem niedokończonym. Zawsze bowiem znajdą się jakieś inne, nieopisane okruchy wspomnień, wrażeń i przemyśleń, każdy odbierał spotkanie z nią inaczej, nigdy obojętnie, nigdy powierzchownie. Może książka Marcina Wilka wywoła à rebours potrzebę napisania wspomnień z rozmów i spotkań z profesor Lanckorońską, które zostawiły niezatarty ślad w ich pamięci.

Dr hab. Elżbieta Orman, prof. IH PAN

Kraków, 25 sierpnia 2025 r.

 Józef Jarema 1900–1974. „O” jak oko

Wystawa monograficzna w Muzeum Regionalnym im. dr. Stanisława Kadyiego w Jaśle

Muzeum Regionalne w Jaśle zaprasza na wystawę zorganizowaną w 125. rocznicę urodzin Józefa Jaremy pokazującą bogactwo i różnorodność jego twórczości. Prezentowane prace pochodzą z kolekcji rodzeństwa Christiana i Véronique Leprette’ów. Uzupełniają je dzieła autorstwa Apolinarego Kotowicza z kolekcji Muzeum Regionalnego w Jaśle, doświetlające związek Jaremy z tym miastem.

Józef Jarema uczęszczał do Gimnazjum Męskiego w Jaśle, gdzie w 1918 r. zdał egzamin maturalny. Wykładający w tej szkole Apolinary Kotowicz był pierwszym nauczycielem rysunku młodziutkiego Jaremy – przyszłego studenta malarstwa w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz artysty aktywnego zarówno w dziedzinie sztuk plastycznych, jak i teatru.

Sztuka Józefa Jaremy przybliża rozmaite trendy artystyczne XX wieku. Jarema współpracował z wieloma awangardystami, pozostając wiecznym eksperymentatorem i poszukując nowych formuł w sztuce. Dał się poznać jako animator życia artystycznego w Polsce, Francji, krajach Bliskiego Wschodu i we Włoszech. Jest jednym z najciekawszych i najbardziej wszechstronnych artystów polskich XX wieku, wciąż jednak pozostaje za mało rozpoznany w historii sztuki. Wystawa zorganizowana w Muzeum Regionalnym w Jaśle oraz towarzyszący jej katalog, finansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, który ukaże się dokładnie w dniu 125. urodzin artysty (4 października 2025 r.), pozwolą w dużym stopniu uzupełnić tę lukę.

Na wystawie „O” jak oko prezentowane są przede wszystkim prace Józefa Jaremy: rysunki, gwasze, obrazy olejne, reliefy, tapiserie, projekty i szkice, a także związane z nim dokumenty i fotografie. Osoby zwiedzające ekspozycję mają też możliwość obejrzenia jedynego wywołanego fragmentu filmu eksperymentalnego, nad którym artysta pracował przez kilkanaście lat. Z kolei sam Jarema został uwieczniony na taśmie filmowej przez Christiana Leprette’a – to nagranie również można zobaczyć na wystawie. Ważny kontekst tworzą prace artystki Marii Sperling, z którą Jarema spędził ostatnie 24 lata życia i z którą podejmował wiele ważnych działań artystycznych.

Józef Jarema 1900–1974. „O” jak oko. Wystawa monograficzna w Muzeum Regionalnym im. dr. Stanisława Kadyiego w Jaśle. Czas trwania: 30 sierpnia – 12 grudnia 2025 r. Kuratorki: Barbara Czajka, Karolina Czerska

1 czerwca 2025 roku w wieku 88 lat zmarł w Kijowie Profesor Aleksander (Ołeksandr)Fedoruk - wybitny ukraiński historyk sztuki i krytyk artystycznyUrodził się 27 września 1938 roku we Francji w miejscowości Méricourt wdepartamencie Pas-de-Calais w ukraińsko-polskiej rodzinie emigrantów, która powojnie przeniosła się na Ukrainę. Ukończył dziennikarstwo na UniwersytecieLwowskim w 1962 roku, a następnie Leningradzki Instytut Malarstwa, Rzeźby iArchitektury im. I. Riepina. W latach 1971-1992 był pracownikiem naukowymInstytutu Nauk o Sztuce, Folklorystyki i Etnologii im. M. Rylskiego w Kijowie (m.in.jako wicedyrektor). W 1991 roku został członkiem Narodowej Komisji ds. UNESCO.Od 2004 roku kierował Katedrą Historii i Teorii Sztuki Narodowej Akademii Sztuk Pięknych i Architektury. W latach 2006-2020 był głównym redaktoremnajważniejszego ukraińskiego pisma o sztuce „Образотворче мистецтво” / „Sztukiwizualne”. W 2000 roku został wybrany na akademika Narodowej Akademii SztukiUkrainy. Był profesorem od 2004 roku, a także wiceprezesem Sekcji UkraińskiejAICA.Opublikował ponad 100 publikacji, poświęconych sztuce nowoczesnej, w tympolskiej. W 1971 roku obronił pracę kandydacką (doktorską) „Українсько-польськізв’язки в зображальному мистецтві другої половини ХІХ – на початку ХХстоліття” / „Polsko-ukraińskie związki w plastyce drugiej połowy XIX – początku XXwieku” (Kijów 1971), zaś w 1996 pracę doktorską (habilitacyjną) „В колі традицій таавангарду. Польський живопис повоєнних років [1945–1965]” / „W kręgu tradycji iawangardy, Polskie malarstwo powojennych lat” (Kijów 1995). W 1977 otrzymałpolskie odznaczenie „Zasłużony Działacz Kultury”.Wielokrotnie odwiedzał Polskę, nawiązując kontakty ze środowiskiem naukowym.Promował polską kulturę na Ukrainie.Poznałem Aleksandra Fedoruka w 1974 roku. Przez 50 lat utrzymywaliśmy bliskikontakt, wymieniając publikacje i materiały, pomagając polskim i ukraińskimbadaczom.

Jerzy Malinowski